Düzlem ve Eksenler
İnsan vücudunda hareket; horizontal, sagital ve frontal olmak üzere üç düzlemde oluşur. Bu düzlemler birbirlerini dik açıyla keserler. Herhangi iki düzlemin kesişmesi, doğrusal bir
eksen oluşturur; bunlar horizontal, vertikal ve sagital eksen olarak adlandırılırlar (Şekil 1-3).
 |
 |
| Üç düzlem ve üç eksen | Sagital düzlem-horizontal eksen |
 |
 |
| Horizontal düzlem-vertikal eksen | Frontal düzlem-sagital eksen |
Bir cismin üç eksenden herhangi birinin etrafındaki rotasyonel hareketi, eksene dik olarak
geçen düzlem içinde gerçekleşir. Hareketli bölümlü protezlerin hareketlerini tarif ederken de bu üç düzlem ve eksen kullanılır. Hareketli bölümlü protezlerin fonksiyon halindeyken, kuvvetler sonucu ortaya çıkan hareketlerinin bilinmesi ve protez bileşenlerinin bu hareketlere engel olacak şekilde planlanması gerekir. Hareketli bölümlü protezlerin planlanması mekanik ve biyolojik bilgi birikimini gerektirir.
Diş ve doku destekli (serbest sonlu) protezler iki farklı esnekliğe sahip olan dokudan (diş, rezidüel kret ve üzerindeki mukoza) destek aldığından, çok farklı ve fazla sayıda kuvvet ve
harekete maruz kalarak destek dokularda daha fazla zararlı kuvvet oluştururlar. Serbest sonlu protezler “fulkrum hattı”, “fulkrum ekseni”, “dayanak çizgisi” veya “mesnet hattı” adı verilen hayali bir eksen etrafında rotasyon hareketi yaparlar.
Fulkrum eksenleri farklı şekillerde;
• Düzlemlere göre
• Protezin yapısal unsurlarına göre
• Destek dişlerin ark üzerindeki konumlarına ve sayısına göre sınıflandırılır ve adlandırılırlar. İlk olarak düzlemlere göre fulkrum eksenlerini ele alacağız.