1. Bölüm
Hareketli Bölümlü Protezlerin Biyomekaniği
Hareketli bölümlü protez (HBP)lerin fonksiyon halindeyken ortaya çıkan hareketleri sonucunda, iletilen kuvvetlerin yönü, süresi, sıklığı ve şiddetine bağlı olarak destek dokularda cevap
oluşur. Kuvvetler, destek dokuların tolerans sınırını aştığında, geri dönüşü olmayan zararlı değişikliklere neden olabilirler.
HBP iki farklı doku tarafından desteklenir. Bunlardan ilki diş desteği; destek dişlerin periodontal ligamentleri yoluyla alveoler kemik, ikincisi ise doku desteği; üzerini kaplayan yumuşak doku boyunca rezidüel kretin kemiğidir.
Diş destekli, Cl III protezler, sabit protezler gibi desteklerinin tamamını doğal dişlerden alırlar (Video 1-1).
Video 1-1. Diş destekli HBP’ler desteklerinin tamamını dişlerden alırlar.
Kuvvetler destek dişlerin uzun ekseni boyunca periodontal dokular yoluyla alveoler kemiğe iletilir. Ancak sabit protezlerde olduğu gibi destek dişlere rijit şekilde bağlı olmadıklarından, fonksiyon esnasındaki sınırlı hareketleri, destek dişleri aksiyal olmayan kuvvetlere maruz bırakır.
Diş-doku destekli, Cl I, II, IV protezler ise destek dişe yakın olan dişsiz bölgede dişlerden, uzak olan bölgede dişsiz kret dokusundan destek alırlar (Video 1-2 a,b).
Video 1-2. a) Cl I ve Cl II HBP’lerde, dişlere yakın olan protez kaidesi büyük oranda dişlerle desteklenirken, dişlerden uzaklaştıkça mukoza desteğinin etkinliği artar. Protez kaidesinin hareketi sonucu destek dişte devrilme kuvvetleri oluşur.
Video 1-2. b) Cl IV HPB’ler de serbest sonlu (Cl I ve Cl II) protezler gibi düşünülmelidir. Dişsiz boşluğun uzunluğu arttıkça, kaide hareketleri sonucu mukoza altındaki kret rezorpsiyonu ve destek dişlerde devrilme etkisi artar.
Protez kaidesi hareketleri, altındaki mukozanın esneklik derecesi, kemik rezorpsiyonu miktarı, kaidenin uyumu ve genişliği ile çiğneme kuvvetinin özellikleri gibi faktörlerin etkisi altındadır.
Protezin hareketi sonucunda, serbest sonlu protez kaidesine komşu olan destek dişte zarar verici devrilme hareketleri ve dişsiz krette kemik rezorpsiyonları ortaya çıkar. Rezorbe kretlerdeki mukozanın kalitesi ve desteklik özelliği de kötüleşir.
Protez bileşenlerinin planlaması yapılırken, destek dişin kuvvetlere dayanabilme yeteneğinin iyi bilinmesi gerekir. Dişleri çevreleyen periodontal ligament lifleri, eksenleri boyunca olan aksiyal kuvvetleri absorbe edecek şekilde dizildiklerinden, aksiyal olmayan devirici ve
rotasyonel kuvvetlere karşı dayanıklı değildirler. Protez planlaması yapılırken, dişlerin aksiyal olmayan kuvvetlerden uzak tutulması gerekir. De Van’ın da ifade ettiği gibi “Geriye kalan
dokuların korunması, kaybedilenin titizlikle yerine konmasından daha değerlidir”.