4.15.1        SCORM

4.15.1.1        Genel bakış

DİÖ, tüm dağıtılmış öğrenme ortamları için aşağıdaki üst düzey öznitelikleri tanımlamıştır.

• Birlikte çalışabilirlik: Bir sistemde geliştirilen öğretim bileşenlerini alma ve başka sistemde kullanma kabiliyeti.
• Erişilebilirlik: Öğretim bileşenlerini birden fazla konumdan bulma ve erişme ve bunları başka yerlere sunma yeteneği.
• Yeniden kullanılabilirlik: Öğretim bileşenlerini birden fazla uygulamada, derste ve bağlamda kullanma yeteneği.
• Dayanıklılık: Pahalı yeniden tasarlama, yeniden yapılandırma veya yeniden kodlama olmadan zamanla teknolojide meydana gelen değişikliklere dayanma yeteneği.

Bu özellikleri dağıtılmış öğrenme ortamlarında elde etmek için DİÖ, Paylaşılabilir İçerik Nesnesi Referans Modeli’nin (SCORM® ) kullanımını teşvik eder. SCORM, ders bileşenlerinin, veri modellerinin ve protokollerin birbirleriyle olan ilişkisini tanımlar; böylece öğrenme içeriği “nesneleri” aynı modele uyan sistemler arasında paylaşılabilir olur. Birlikte çalışabilirliği desteklemek için, SCORM, paylaşılabilir içerik nesnelerinden (SCO’lar) ÖYS’ye, bir Uygulama Programlama Arabirimi (API) ve öngörülen veri modeli öğeleri aracılığıyla iletişim araçlarını standartlaştırır.

SCORM hakkında daha fazla bilgi için bk. https://www.adlnet.gov/scorm/

SCORM’un herhangi bir öğretim, performans desteği veya değerlendirme stratejisi belirtmediğini veya önlemediğini anlamak önemlidir. SCORM, e-Öğrenmenin geliştirilmesine ve sunulmasına yönelik nesne tabanlı yaklaşımlar sunar. Bu, anlamlı eğitim birimleri oluşturmak için yeniden kullanılabilir nispeten küçük, içerik nesnelerinden oluşan öğrenme içeriğinin toplanmasıyla sağlanır. Bireysel içerik nesneleri, böylece, çoklu bağlamlarda yeniden kullanılmak üzere tasarlanabilir ve yeni eğitim bileşenleri ve programlarını bir araya getirmek için çeşitli şekillerde toplanabilir.

Yeniden kullanımı desteklemek amacıyla tasarlanan bu nesne tabanlı yaklaşım, içerik nesnelerinin, eğitim paketlerini temsil eden kümelerin nasıl sıralanacağını / gezinileceğini kendi başlarına belirlememeleri gerektiği anlamına gelir. Bunu yapmak, içerik nesnelerinin, yeniden kullanılabilirliklerini engelleyen diğer içerik nesneleri hakkında bilgi içermesini gerektirir. DİÖ, bu gereksinimi, tüm SCORM-2004 uyumlu ÖYS’lerin desteklemesi gereken bir dizi davranışı standartlaştırarak çözmüştür. Böylece ÖYS, içerikten ziyade öğrenenlerin PİN’den PİN’ne olan hareketlerini kontrol eder.

Yeniden kullanımı desteklemek için, SCORM, dağıtılmış içerik depoları içindeki içerik nesnelerinin şirketler arasında ve genelinde keşfedilebilir olmasını sağlamak için üst verileri kullanır.

NOT: ABD’deki savunma bakanlığı kurulumları için ÖYS’ler (“mevcut versiyona kadar”), savunma bakanlığı talimatı 1322.26’ya göre (16 Haziran 2006 – bu savunma bakanlığının revize edilmesine rağmen, bu şartın devam etmesi muhtemeldir) SCORM uyumlu olmalıdır. Daha fazla ayrıntı için http://www.dtic.mil/whs/directives/corres/pdf/132226p.pdf adresini ziyaret ediniz.

4.15.1.2        SCORM desteği için gereklilikler

Bir ÖYS’nin SCORM’u sağlam bir şekilde desteklemesi için ÖYS:

• SCORM uyumlu öğrenme sunumunu desteklemelidir,
• Tüm SCORM veri modeli öğelerini desteklemelidir. (SCORM, 2004)
• SCORM ders paketlerini içeri aktarabilmelidir
• SCORM üst verilerini desteklemelidir
• Ders organizasyonu için sıralama ve navigasyon kurallarını desteklemelidir (SCORM 2004)

Eski SCORM 1.2 içeriğini yayınlamayı düşünüyorsanız, sistemin bunu desteklediğinden emin olmalısınız; SCORM 2004, SCORM 1.2 ile geriye dönük olarak uyumlu değildir; bu nedenle ÖYS’nin, bu iki standardı içeri aktarmak, yapılandırmak ve sunmak için ayrı işlevler içermesi gerekir (genellikle, SCORM içeriğini ÖYS’ye içe aktarırken, SCORM 1.2 ve 2004 için ayrı seçenekler olacaktır.).

ÖYS’leri SCORM uyumluluğu açısından değerlendirmeden önce, hedef SCORM uygunluk seviyesini belirlemektir (örneğin, SCORM 2004 4. baskı). Bu, eski eğitim yazılımınızın uyum düzeyine ve geliştirmeyi planladığınız eğitim yazılımına bağlıdır. ÖYS’ler mevcut seviyenin arkasındaki birçok sürümü geciktirebilir ve SCORM seviyelerinin tümü geriye dönük olarak uyumlu olmadığından, ders dağıtım sisteminiz için gereken uyumluluk seviyesinin belirlenmesi önemlidir.

SCORM beş versiyon halinde gelmektedir:

• SCORM 1.1
• SCORM 1.2
• SCORM 2004 2. Baskı
• SCORM 2004 3. Baskı
• SCORM 2004 4. Baskı (şimdiki versiyon)

SCORM 1.2’ye uygunluk ÖYS-RTE1, ÖYS-RTE2 ve ÖYS-RTE3 olmak üzere üç seviyeye ayrılmıştır. Seviyeler, ÖYS’nin SCORM çalışma zamanı veri modelinin ne kadarını desteklediğini göstermektedir. ÖYS-RTE3 tam desteği göstermektedir.

DİÖ, kullandığınız geliştirme aracı kullanılarak üretilen örnek bir SCORM uyumlu e-Öğrenme dersi edinmenizi ve bunu satın almak için değerlendirme yaptığınız bir ÖYS üzerinde test etmenizi tavsiye eder. ÖYS’ler farklı durumlarda aynı SCORM uyumluluk seviyesini farklı uygular; her ikisi de aynı düzeyde uyumlulukta olsa bile, ÖYS’de belirli SCORM uygulamasının ve SCORM ders paketinizde özel SCORM uygulamasının etkileşimi sorunları ortaya çıkarabilir. Bu, belirli bir ÖYS satın alma kararınızı etkileyebilir.

4.15.1.3        SCORM Uyumluluğuna ile Sertifikalandırma Karşılaştırması

SCORM uyumlu olan bir ÖYS, SCORM standardında belirtilen şekilde performans göstermesini sağlamak için DİÖ SCORM Uygunluk Test Paketinde test edilmiştir. Bu test yalnızca belirli bir SCORM sürümü için geçerlidir. DİÖ SCORM Uygunluk Test Paketi, http://adlnet.gov/wp-content/uploads/2011/07/SCORM.2004.4ED.TS_.v1.1.1.zip ) adresinde bulunabilir.

SCORM sertifikalı bir ÖYS, nitelikli, tarafsız bir üçüncü tarafın, DİÖ SCORM Uygunluk Test Paketi’ni kullanarak sıkı, doğru, güvenilir, onaylanmış bir metodoloji kullanarak resmi bir değerlendirme yaptığı anlamına gelir. Sertifikalı ürünler, DİÖ sertifikalı ürün logosunu gösterir. DİÖ web sitesinde http://adlnet.gov/wp-content/uploads/2013/09/SCORMCertifiedProductsLocked-5.xlsx adresinde SCORM onaylı ÖYS’lerin bir listesi bulunmaktadır.

SCORM’a uygun olduğunu savunan, ancak SCORM sertifikalı olmayan ürünler düşünüyorsanız, SCORM uygunluklarını doğrulayan tedarikçiden bir DİÖ SCORM Uygunluk Test Paketi sonucu istemeniz gerekir. Alternatif olarak, ÖYS sürümlerine erişiminiz varsa bu testi kendiniz de yapabilirsiniz. Tüm uyumluluk test setlerini geçemeyen bir ürün SCORM uyumlu değildir.

DİÖ, tedarikçinin sözleşme süresi boyunca SCORM uygunluğunu / sertifikasyonunu sürdüreceğini sözleşme veya satın alma belgenize yazmanızı önerir. Tedarikçinin ÖYS’nin SCORM sunma kabiliyetine müdahale eden bir yama, yükseltme veya yeni sürüm yayınladığı durumlarda SCORM içeriğinizin aniden düzgün bir şekilde çalışmaması gibi bir durumla karşılaşmak istemezsiniz (tedarikçinin sorunu çözmesi için onu zorlama hakkı olmadığında).

Geçmişte, sertifikalandırma sürecinde, üreticilerin SCORM onaylı statülerini koruyabileceklerini, ÖYS’lerin SCORM motorlarını istemeden etkiledikleri sürüm yükseltmeleri, yamalar vb. içerik artık ÖYS’lerde düzgün çalışmayabileceğini farkında olmalısınız. DİÖ, bu boşluğu çözmek için sertifika programının kurallarını revize ediyor.

SCORM uyumluluk iddialarını iyice araştırın. ÖYS’nin dahili bir geliştirme aracı varsa, ürünün geliştirme aracının bir SCORM paketini içe aktarabileceği, ancak geliştirme aracının ÖYS’de çalışması için ÖYS’nin özel bir biçimine dönüştüreceği anlamına gelebilir. Başka bir deyişle, SCORM içeriğini doğrudan ÖYS’ye aktaramaz ve içerik işlevini yerel olarak (SCORM satın alımlarını kullanarak) ÖYS içinde kullanamayabilirsiniz. Bu, SCORM anlayışında gerçek bir birlikte çalışabilirlik değildir.

Tedarikçiye SCORM standartlarını geliştirme sürecine katılıp katılmadıklarını ve eğer öyleyse nasıl olacağını sormak isteyebilirsiniz. DİÖ, tedarikçilerin önerilerini paylaşmalarını ve SCORM gelişmelerini takip etmelerini sağlayan çeşitli topluluk tanıtım yollarına sahiptir. Bu, tedarikçinin SCORM standardını destekleme taahhüdünün iyi bir göstergesidir.

4.15.2        Bölüm 508

1973 tarihli ABD Rehabilitasyon Yasası, 1998 yılında, engellilerin elektronik ve bilgi teknolojisi ortamlarına erişimini kolaylaştırmak için kurallar, ilkeler ve kılavuz ilkeleri belirleyen Bölüm 508’i eklemek üzere değiştirilmiştir. Kanun, elektronik ve bilgi teknolojisini geliştirirken, tedarik ederken, bakımını yaparken veya kullanırken tüm Federal kurumlara uygulanır.

Kuruluşunuz, e-Öğrenme sistemleri için Bölüm 508’e uymayı gerektiriyorsa bunu bir ÖYS seçiminizde karar parametresi olarak dahil etmeniz çok önemlidir. Bölüm 508’in ÖYS’ye uygunluğunu, Kısım 508’in içeriğe uygunluğuyla karıştırmayın; 508 ÖYS’ye uygunluk, ÖYS üzerinden yapılan arayüz ve navigasyonun engelli kişilerin erişimine açık olması anlamına gelir (özellikle görme bozuklukları). 508 uyumluluğunun gerekli olduğu durumlarda, içeriğin de 508 uyumlu olması gerekir, ancak ÖYS uyumluluğu bunu etkilemez veya kontrol etmez.

ÖYS’yi görme bozukluğu olanların kullandığı ekran okuyucu yazılımı ile test ederek ve / veya bağımsız bir erişilebilirlik kontrol cihazı kullanarak 508 uyumluluğunu doğrulamanız gerekir.

Bölüm 508 uyumluluğuna ilişkin referanslar ve diğer bilgiler için bk. http://www.section508.gov/

4.15.3        Havacılık Endüstrisi BTE Komitesi (HEBTEK)

ÖYS’ler arasında bu popüler miras standardına destek oldukça yaygındır. Standartlar havacılık endüstrisinden çok daha fazla kuruluş tarafından kullanılmaktadır. HEBTEK standardının içerik için yaygın olmasının bir nedeni, web alanı çapraz kodlama sorunundan kaçınmasıdır (bk. 4.12 Çapraz Etki Alanı Sorunu ). HEBTEK’in birçok farklı uygulaması vardır:

• Dosya tabanlı
• HTTP (Web) tabanlı
• ECMAScript tabanlı (tarayıcı tabanlı)

Çoğu durumda, “AICC” terimi, HACP (HTTP AICC İletişim Protokolü) olarak bilinen HTTP tabanlı uygulamayı ifade eder. AICC desteği sizin için önemliyse, geniş içerik uyumluluğunu sağlamak için HACP’yi desteklediğinden emin olmak isteyebilirsiniz.

NOT: 2014 yılında dağılmış bir kuruluş olarak AICC ve CMI-5 standardını ve belge arşivini DİÖ’ye devretti. CMI-5 standardı DİÖ’nün xAPI belirtimini benimsemiştir. CMI-5 ile ilgili detaylar için bkz: https://github.com/AICC/CMI-5_Spec_Current

4.15.4        Üst veri için standartlar

E-Öğrenmede özellikle üst veriler için kullanılan standartların bazıları şunlardır:

• IEEE Öğrenme Nesnesi Üst Verileri (LOM)
  http://www.imsglobal.org/specifications.html
• Dublin Çekirdeği
  http://www.dublincore.org/

Standart kuruluşunuz tarafından tam olarak kabul edilmedikçe, ÖYS’deki belirli bir üst veri standardını desteklemeye gerek yoktur. Üst veri standardı kabul edilmişse, ÖYS desteği, nizdeki ve diğer içerik nesnelerinizin ÖYS’nizdeki arama, keşif ve kataloglanmasını kolaylaştıracaktır. Bu, çok sayıda öğrenme nesnesine sahip büyük bir işletmede zamandan ve emekten önemli ölçüde tasarruf sağlayabilir. Üst veriler normalde içeriğin içinde bulunur ve kurs dosyaları alınırken ÖYS veri tabanına alınır.

SCORM’un üst veri kullanımını veya herhangi bir özel üst veri standardını yazmadığını unutmayınız. Ancak ÖNÜV’si en yaygın olarak kullanılandır.

4.15.5        Öğrenme Araçları Birlikte Çalışabilirliği™ (ÖABÇ)

IMS Global Öğrenim Konsorsiyumu, ÖYS’ler ve diğer öğrerke ortamlarıyla bütünleşmenin bir yolu olarak standart bir yolu olarak LTI’yi geliştirdi. Bu öğrenme uygulamaları LTI içinde araçlar olarak adlandırılır ve ÖYS veya platformlara aracı tüketiciler denir. Daha fazla bilgi için, bk. http://www.imsglobal.org/toolsinteroperability2.cfm .

4.15.6       Müşterek Kartuş®

IMS Global Öğrenim Konsorsiyumu, ÖYS’ye ithal edilecek bir dersi paketlemenin standart bir yolu olarak Common Cartridge®  ‘i geliştirdi. Common Cartridge, SCORM standartlarıyla (İçerik Birleştirme Modeli) aynı avantajlara sahiptir. Bu şartnameyi kullanarak paketlenmiş kursları ithal ediyor ve veriyorsanız, desteklemek için ÖYS’ye ihtiyacınız var. Bu standart hakkında ayrıntılı bilgi için http://www.imsglobal.org/cc/index.html adresini ziyaret edin.

4.15.7       QTI®

IMS Soru ve Test Birlikte Çalışabilirlik özelliği (QTI), özellikle çevrim içi testlerle ilgili birlikte çalışabilirlik özelliğidir. Sonuçların yanı sıra test maddelerinin yapısı ve gösterimi ile ilgilidir. ÖYS’ler de dahil olmak üzere geliştirme sistemleri, içerik ve dağıtım sistemleri arasında veri aktarımını sağlar. Bu standart hakkında ayrıntılı bilgi için https://www.imsglobal.org/question/index.html adresini ziyaret edin.

4.15.8        DİÖ Toplam Öğrenme mimarisi (TÖM) , xAPI dahil

DİÖ, yeni nesil SCORM’u Toplam Öğrenme Mimarisi (TÖM) olarak adlandırdı. Mevcut ve planlanmış tüm DİÖ teknik projeleri ve standartları, eğitim ve öğrenim için zengin bir ekosistem oluşturmak üzere tasarlanan projeleri kapsayan bir terim olan TÖM kapsamındadır. TÖM’ün I. Aşaması, bu dört alanı içeren deneyim izlemeye odaklanmıştır:

• Yeni bir çalışma zamanı API’si
• Yeni bir veri modeli
• Yeni bir veri model biçimi / söz dizimi
• Yeni bir aktarım / iletişim yöntemi

Genel TÖM vizyonu ayrıca bireyselleştirilmiş öğrenme içeriği ve sistemlerinin gereksinimlerini karşılamak için öğrenen profilleri, yeterlilikler ve akıllı içerik danışmanlığı kavramlarını içerir. TÖM, SCORM’un yerini almak için tasarlanmamıştır ancak SCORM ve diğer birçok içerik biçimi TÖM’de çalışacaktır. TÖM’ün dört ana yenilik alanı:

• Deneyim izleme
• Öğrenen profili
• İçerik geçirgenliği
• Yeterlilik altyapısı

Yukarıda açıklanan “deneyim izleme” bileşeni olan (önceden ‘Tin Can API’ olarak bilinen) xAPI şu anda geliştirilmekte olan en ileri aşamadır. xAPI, Twitter ve Facebook gibi sosyal medya akışlarına benzer şekilde, öğrenme deneyimlerinin “akışları” yoluyla hem örgün hem de gayri resmi öğrenmeleri izler. Öğrenme deneyimlerini akışlar aracılığıyla yakalayarak, öğrenme ve performansla olan ilişkisini tam olarak analiz etmek için diğer etkinlik verileriyle paylaşır. Yeni xAPI (bk. http://adlnet.gov/adl-research/performance-tracking-analysis/experience-api/ ), öğrenme ve eğitim ortamlarında mobil cihazların, oyunların, sosyal ağların, sanal dünyaların ve simülasyonların kullanımı yoluyla öğrenme deneyimlerini cihaz ve platformlarda tutarlı bir şekilde izleme kapasitesi sağlar. ‘Ali’nin bir video izlediğini’, ‘Ali’nin bir videoya oy verdiğini, ‘Ali’nin bir videoyu tweetlediğini’ ve ‘Ayşe’nin Ali’nin videosunu tweetlediğini’ rapor edebilirsiniz.

Öğrenme, gerçek yaşam durumlarında da izlenebilir ve aynı şekilde bildirilebilir. Örneğin, ‘Burcu bir video için ses dosyası üretti’, ‘Hakan bir video düzenledi’, ‘Selim bir video yayınladı’ ve ‘Merve bir video için Akademi Ödülü kazandı.’ Bu nedenle bu “bağlantılı” öğrenme olarak tanımlanır, çünkü “gerçek yaşam” durumları bile insanların İnternet’teki bilgisayarlarla etkileşim biçiminden çok daha fazla yolla bağlanabilir.

xAPI, bir ara birim ve geliştiricilerin bir öğrenme deneyimi izleme hizmeti oluşturmak için uygulayabilecekleri depolama / alma kurallarını tanımlayan bir özelliktir. Hizmet, deneyim beyanlarının bir Öğrenme Kayıt Ambarına (ÖKA) güvenli bir şekilde ulaştırılmasını ve saklanmasını sağlayarak çalışır. xAPI’nin yaygın olarak benimsenmesi, ÖYS’ler xAPI ifadelerini işleyebilecek bir ÖKA bileşenini dahil etmeye itebilir.

xAPI’nin SCORM’a göre en büyük avantajlarından biri ÖYS’den içerik başlatılmasını gerektirmemesidir; Aslında, kullanıcı öğrenme deneyimiyle meşgulken İnternet bağlantısı bile gerektirmez. Öğrenenler, xAPI’nin öğrenme deneyimlerinin kayıtlarını senkronize etmesine izin verdikten sonra bağlantı kurabilirler. Bunun ÖYS’lerin geleceği için bariz etkileri vardır; ÖYS ortamı dışında kullanım için geliştirilen veya bağlantısız kullanım için öğrenmeyi sağlamak amacıyla ÖYS’lerin,öğrenen deneyimlerinin takibini çeşitli içeriklerden kolayca erişilebilen ve öğrenme deneyimlerini açıklayan xAPI ifadelerini dinamik olarak yakalayabilen tek bir bulut tabanlı hizmette (xAPI terimleriyle ÖKA) ele alan işlevleri ayırmaları gerekebilir. xAPI belirtiminin ÖYS’lere nasıl uygulanacağı ile ilgili detaylı bilgi için 7.26. Geleneksel ÖYS’ öldü mü? bölümüne bakınız.

xAPI standartları ile ilgili olarak daha detaylı bilgi için bk. http://adlnet.gov/adl-research/performance-tracking-analysis/experience-api/ . http://adlnet.gov/adl-research/performance-tracking-analysis/experience-api/xapi-adopters/ adresinde, xAPI’nin mevcut uygulayıcılarının bir listesi vardır. Okuduğunuza benzer bir beyaz sayfa, DİÖ tarafından, Bir Öğrenme Kayıt Ambarı Seçmek (Berking, 2015b) adında https://adlnet.gov/adl-assets/uploads/2016/01/ChoosingAnLRS.docx adresinde hazırlanmıştır. Öğrenme Kayıt Ambarları (ÖKA), xAPI ifadelerini almak için gerekli olan sistemlerdir.

xAPI’nin ÖYS’leri nasıl etkilediği hakkında daha fazla bilgi için ayrıca 7.1 xAPI Uyarlaması ve 7.26 Geleneksel ÖYS öldü mü? başlıklı bölümlere bakınız.